We weten allemaal hoe waardevol het is om van te leren van iemand die net een stap verder is. Daarom werken succesvolle leeromgevingen bewust met rolmodellen – sporters die een voorbeeldfunctie vervullen. Dat kan op verschillende manieren. Soms in een actieve vorm, bijvoorbeeld als leermeester of mentor. Soms meer op afstand, zoals topsporters die inspireren zonder direct contact. Maar de meest krachtige rolmodellen? Dat zijn vaak degenen die dichtbij staan.
Nabijheid en herkenbaarheid
Juist deze nabije rolmodellen maken een groot verschil in iemands ontwikkeling. Dat komt omdat sporters de kans krijgen hun voorbeelden regelmatig te observeren, vragen te stellen en na te doen. Het meisje op mijn club zag ik wekelijks. We trainden zelfs in dezelfde groep.
Daarnaast deed ze elementen die ik ook wilde leren. En dat is een ander belangrijk punt. Hoe meer een sporter zich kan identificeren met een rolmodel – in achtergrond, leeftijd of omstandigheden – hoe sterker de motivatie en het geloof in eigen kunnen. Zo keek ik naar mijn lokale clubheldin, en zo kijken talentvolle sporters die op het punt van doorbreken staan naar gevestigde toppers.
Rolmodellen moeten fysiek aanwezig zijn om verschil te maken. Dat hoeft niet iedere dag, niet de hele tijd, maar wel vaak genoeg.
Wat leren talentvolle sporters van rolmodellen?
Hoewel de meeste talentvolle sporters in eerste instantie gefascineerd zijn door de techniek en prestaties van hun voorbeelden, nemen ze veel meer over. Door topsporters van dichtbij te volgen, leren ze dat zelfs de besten falen, het moeilijk hebben, maar niet opgeven. Dat kennis delen, openstaan en nieuwsgierigheid essentieel zijn voor groei. En dat toppers ook trainen op hun zwakke punten. Met andere woorden: ze zien het totaalbeeld dat nodig is om succesvol te worden.
Maar het werkt twee kanten op. Ook rolmodellen zelf groeien door hun voorbeeldfunctie. De vragen van jonge sporters dwingen hen te reflecteren op hun eigen ontwikkeling. Hoe beheersen ze die ene skill? Hoe zijn ze geworden wie ze zijn? En wat vinden ze echt belangrijk? Het teruggeven aan de sport door er te zijn voor de volgende generatie is daarmee niet alleen betekenisvol, maar ook leerzaam.
Wanneer jonge sporters hun voorbeelden zien, leren ze dus niet alleen hoe ze íets moeten doen, maar ook hoe ze zich als atleet moeten ontwikkelen en wat het betekent om een atleet te zijn.
Inspirerende praktijkvoorbeelden
Rolmodellen laten dus niet alleen zien hoe iets technisch uitgevoerd moet worden, maar vooral welke mentale houding nodig is om écht vooruit te komen. Door hun gedrag en houding beïnvloeden ze de teamcultuur en tillen ze anderen naar een hoger niveau.
Een treffend voorbeeld zag ik onlangs bij een volleybaltraining. Een oud-international trainde mee en haar aanwezigheid viel direct op. Natuurlijk vielen haar technische vaardigheden op (wauw!), maar misschien nog wel meer haar energie en intensiteit (nog meer wauw!).
Ze ging voor elke bal alsof ze speelde voor het beslissende punt op de Olympische Spelen. Met haar kwaliteit, toewijding en focus inspireerde ze de jonge speelsters een extra stap te zetten. Ze was een rolmodel in de meest krachtige vorm – niet door uit te leggen hoe het moest, maar door het simpelweg voor te leven.
En zo zijn er nog veel meer voorbeelden hoe rolmodellen effectief worden ingezet. In sommige sporten trainen talentvolle sporters bijvoorbeeld als sparringpartner met ervaren topsporters. Andere programma’s brengen verschillende generaties samen, door hen tegelijkertijd en in dezelfde omgeving te laten trainen. En soms nemen topsporters zelfs de leiding bij het trainen van de jongere generatie, die op hun beurt weer klaarstaat om de volgende lichting te begeleiden.
Goede rolmodellen ontstaan niet vanzelf, je moet er actief op inzetten
Hoe benutten we de kracht van rolmodellen?
Rolmodellen werken dus niet alleen omdat ze bewonderd worden, maar omdat ze regelmatig sporters laten zien, voelen en ervaren wat nodig is om beter te worden. Maar goede rolmodellen ontstaan niet vanzelf. Daar moet actief op worden ingezet. Dat komt omdat de standaardindeling op leeftijd en niveau maakt dat rolmodellen niet altijd zichtbaar of benaderbaar zijn. Dit kan de magie van het spontaan leren van voorbeelden in de weg staan. Het benutten van de kracht van rolmodellen vraagt daarom bewuste keuzes en (re)organisatie.
Als coach of technische manager kun je de volgende stappen zetten om de positieve invloed van rolmodellen beter in te zetten:
- Creëer ontmoetingen. Organiseer activiteiten over leeftijden en niveaus heen. Laat jongere en oudere atleten elkaar tegenkomen. Geef jonge sporters een mentor. Laat topsporters af en toe training geven. Er zijn talloze mogelijkheden.
- Kies je rolmodellen bewust. Kies rolmodellen die niet alleen presteren, maar ook de juiste waarden uitdragen, die niet alleen sterk zijn, maar ook hun kwetsbaarheid durven tonen.
- Waardeer en bespreek de rol. Maak rolmodellen bewust van hun impact. Geef hen erkenning en waardering. Stimuleer een cultuur waarin het delen van kennis en ervaring met anderen als waardevol wordt gezien.
De moeite dubbel en dwars waard
De meest inspirerende rolmodellen zijn veel dichterbij dan we denken. Laten we die kracht niet onderschatten, maar bewust inzetten voor opgroeiende sporters en toekomstige toppers. Ja, het is een uitdaging om sporters van verschillende leeftijden en niveaus samen te brengen, maar die inspanning is meer dan de moeite waard. Want de magie van leren van voorbeelden… daar kan geen enkele coach tegenop.
Bron
Henriksen, K., Larsen, C. H., & Storm, L. K. (2024). Reward responsible role models. In All you need to know about talent development in sport (pp. 151–158).
