Wat is een (psychologische) blinde vlek?
Om te beginnen: wat is een blinde vlek? Ik denk dat iedereen wel eens van de blinde vlek in het oog heeft gehoord. Dit is het stukje netvlies waar de oogzenuw het oog verlaat. Met dit stukje netvlies kan je dus niet zien. In zekere zin is iedereen dus een piepklein beetje blind.
Dat piepklein beetje blind zijn, kun je ook hebben in je eigen gedachtegang. Je mist als het ware een stukje informatie in jouw eigen overtuigingen en waarheid. Niet expres, maar omdat je niet beter weet of omdat je het gewoon niet door hebt. Dit gebeurt onbewust en automatisch en noemen we de (psychologische) blinde vlek.
De (psychologische) blinde vlek zorgt er dus voor dat we een bepaalde overtuiging of waarheid hebben waar iets in ontbreekt. We hebben een beeld dat niet helemaal klopt en niet helemaal compleet is. Je ziet de werkelijkheid niet helemaal zo als hij is omdat je een puzzelstukje mist. En met dat ontbrekende puzzelstukje zou je de wereld om je heen beter begrijpen.
Een voorbeeld van een situatie waarin een blinde vlek speelt, is een hoogleraar die zo thuis in zijn eigen specialisme, dat hij niet begrijpt waarom de studenten hem niet kunnen volgen. Zijn blinde vlek is dat hij stiekem denkt dat iedereen weet wat hij weet. Dat is natuurlijk helemaal niet zo. Wat voor hem heel makkelijk is, kan voor anderen heel moeilijk zijn.
Wat is belangrijk voor succes?
Je vraagt je nu misschien af wat een blinde vlek met talent te maken heeft. Om dat te begrijpen, wil ik je graag meenemen in een Amerikaans onderzoek waarin ze mensen vroegen om de volgende vraag te beantwoorden:
Wat is belangrijker voor succes? Inzet of aanleg?
Probeer deze vraag eens voor jezelf te beantwoorden.
Grote kans dat jij denkt dat inzet belangrijker is voor succes. Het Amerikaanse onderzoek laat dat in ieder geval wel zien. Op de man af onderschrijven mensen inzet twee keer zo vaak als aanleg. Maar dat verandert als de vraag op een net iets andere manier wordt gesteld. Wat blijkt: als we moeten kiezen tussen twee gelijkwaardige prestaties waarbij de ene prestatie is geleverd door een “streber” en de andere door een “natural”, geven we de voorkeur aan de “natural”. Als dezelfde vraag indirect wordt gesteld, kiezen we dus niet meer voor inzet als belangrijkste factor voor succes, maar voor aanleg!
Dit onderzoek laat zien dat wat we zeggen belangrijk te vinden, vaak niet is wat we daadwerkelijk diep van binnen geloven. Het is een beetje hetzelfde als zeggen dat je uiterlijk niet belangrijk vindt in het vinden van je toekomstige partner, maar dat je dan toch met de knappe in plaats van lieve man of vrouw gaat daten.
Wat we zeggen is vaak niet wat we daadwerkelijk diep van binnen geloven.
We hebben een diepgewortelde voorkeur voor aanleg
Zijn we dan een stelletje liegbeesten? We zeggen immers iets anders dan dat we geloven. Geen zorgen, als het onbewust gebeurd zijn we wat mij betreft vrij van leugens. Wat hier namelijk gebeurt en wat het onderzoek goed laat zien, is dat we heel snel mee worden genomen in ons onbewuste denken. En onbewust hebben wij een diepgewortelde voorkeur voor aanleg. Een stiekeme bias voor “naturals”. Met andere woorden: als ons onbewuste brein mag kiezen, kiezen we niet voor de harde werker maar voor het natuurtalent. Wat het lastig maakt, is dat merendeel van ons denken en doen (95%) onbewust gebeurd. Een bias als deze is eigenlijk onze “normaal”.
Hoe onze diepgewortelde voorkeur voor aanleg tot een blinde vlek leidt
Op het moment dat wij in die bias voor aanleg zitten (onze standaard modus) – en dus onbewust de voorkeur geven aan aanleg over inzet – hebben we een enorme spotlight staan op de rol van aanleg in succes en prestatie. Dat heeft tot gevolg dat alle andere factoren (zoals inzet) die invloed hebben op succes en prestatie in de schaduw komen te staan. Ze tellen eigenlijk niet meer mee. Het beeld wat we dan krijgen is het volgende:
Aanleg is vaardigheid en vaardigheid is prestatie. Dus aanleg = prestatie.
Wat je nu ziet is dat we aanleg, vaardigheid en prestatie niet meer zo goed van elkaar kunnen onderscheiden. Het wordt allemaal hetzelfde. En de rol van inzet? Die is helemaal verdwenen en zie je niet meer terug. Onze bias voor aanleg zorgt dus voor een blinde vlek waarbij we teveel nadruk leggen op aanleg en daarmee inzet (en alle andere factoren) bagatelliseren.
De focus op aanleg leidt ons af van iets wat minstens net zo belangrijk is: inzet.
Wat gebeurt er als we onze diepgewortelde voorkeur voor aanleg naast ons neerleggen?
Onze bias is automatisch en onbewust. Maar wat gebeurt er als wij bewust nadenken over bovenstaande formule? Dan zeggen we massaal: Ho even, daar klopt iets niet! Want welk stukje kennis of welke overtuiging missen we binnen die automatische, onbewuste bias? Juist! Dat inzet wel degelijk een grote rol heeft in prestatie. Als we bewust nadenken, weten we namelijk heel goed dat aanleg voor iets hebben niet hetzelfde is als ergens vaardig in zijn, en dat ergens vaardig in zijn niet hetzelfde is als goed presteren. Door inzet en oefenen wordt aanleg een vaardigheid én door inzet en oefenen wordt vaardigheid een prestatie. Inzet telt dubbel!
De gevolgen van onze bias en blinde vlek voor talent
Even een korte samenvatting. Op het moment dat we prestaties en successen moeten verklaren, zijn wij mensen onbewust geneigd aanleg als grootste verklarende factor aan te dragen. De rol van inzet verdwijnt hierdoor naar de achtergrond. We ontwikkelen een blinde vlek. We zien de werkelijkheid niet zoals hij daadwerkelijk is. De werkelijkheid waarin inzet een belangrijke rol heeft in prestaties en successen wordt vertroebeld door onze bias voor aanleg. In het kader van talentherkenning en -ontwikkeling is het daarom goed mogelijk dat je vaker dan je denkt onbewust kiest voor de “naturals” in plaats van voor de “strebers”.
Als je nu denkt dat jou dit niet gebeurd, geloof mij, dit gebeurt heel snel. Vooral als wij de inzet die tot een bepaalde prestatie leidt niet met onze eigen ogen hebben kunnen zien. We zijn dan al heel snel geneigd te denken dat de prestatie door goede genen komt of dat iemand er mee is geboren. Dat het wel aanleg moet zijn.
Denk bijvoorbeeld eens terug aan dit moment in 2012. Epke Zonderland turnt voor het eerst in de historie drie aaneengesloten vluchtelementen op de rekstok én het lukt. Wat was je eerste reactie? Ongelooflijk, wat een talent! Deze jongen komt niet van deze planeet! Of dacht je: wauw, wat heeft hij hard gewerkt zeg! Snap je wat ik bedoel?
Bewust zijn van je blinde vlek
Gelukkig zijn wij niet helemaal overgeleverd aan ons onbewuste denken en kunnen wij – als we ons best doen – onze bias naast ons neerleggen. Natuurlijk moet je dan eerst weten dat je een bias hebt, maar dat weet je nu! Ga er voor het gemak van uit dat je negen van de tien keer op de automatische piloot een voorkeur hebt voor “natuurtalenten” en stiekem vergeet dat inzet minstens net zo belangrijk is als aanleg. Dat dit gebeurt is niet erg, iedereen heeft het. Maar wat ik hoop is dat jij na het lezen van deze blog jezelf er op kunt betrappen als dit gebeurt. Dat je wat vaker stil staat en even checkt of jouw bias aan het woord is, of dat je bewust de situatie bekijkt. En dat we daarmee in de loop van de tijd de rol van inzet bewust én onbewust steeds vaker op waarde gaan schatten!
Bron: Grit: The power of passion and perseverance – Angela Duckworth.
